De zeven rollen van een dominee

Dominees zijn zich vaak niet bewust van hun gemiste acteercarrière. Verschillende voorgangers lijken ’s zondags wel een totaal andere schepping te zijn dan alle andere dagen van de week. De Kanaän Courant documenteerde zeven archetypische rollen die dominees wel eens aannemen.

1. Middelbare school docent

Als een dominee met gympen aan en minstens één kledingstuk van spijkerstof het podium betreedt, zou het best eens kunnen dat hij of zij, in navolging van de meeste leraren op de  middelbare school, probeert om bij jongeren in het gevlei te komen. Begint meestal met een grap of met een misplaatst persoonlijk verhaal. Geen Engelse term of sociaal medium is zo’n herder vreemd, en hij plaatst vaak meer TikToks dan de gemiddelde tiener. De door hem gebruikte aanspreekvormen zijn over het algemeen behoorlijk joviaal en een tikje informeel, iets in de trant van ‘’Hallo jongens!’’

2. Paulus of Petrus

Sommige dominees verkeren in de waan dat zij geroepen zijn om een moderne Paulus of Petrus te zijn. Hierbij past een ik-sta-eeuwig-ferm-in-mijn-schoenen houding, waarbij stugge orthodoxie nimmer afwezig is. Een dergelijke dominee tracht meestal die orthodoxie te temperen door af en toe een milde toon aan te slaan en sporadisch zijn ietwat treurige humor tentoon te stellen. Veelvoudig gebruikte aanspreekvorm: ‘’Goedemorgen broeders en zusters.’’

3. Wijze professor

Predikanten hebben over het algemeen geen leesaversie, doch zij kunnen door hun beroep hun passie voor boeken niet volledig in de praktijk brengen. Sommige predikanten hebben dit noodlot alleen nog niet weten te aanvaarden en proberen een quasi-professor gedaante aan te nemen wanneer zij een verkondigingsgelegenheid hebben. Een uilige blik, een leesbril en wallen onder de ogen zijn standaard onderdelen van het uiterlijk. Tot de bijpassende uitspraken behoren tips voor boeken die zij zelf nog niet gelezen hebben, of verwijzingen naar een woord in de grondtekst in een dooie taal waarvan ze nog nooit een jot of tittel gesnopen hebben.

4. Vader

Bij sommige predikers is door een gebrek, of juist door een overschot, aan pastorale ervaring, de indruk gewekt dat zij voor velen hunner schapen functioneren als een vaderfiguur. Wie anders voedt de gemeenteleden op, biedt hen een luisterend oor of kastijdt hen verbaal en fysiek wanneer dat nodig mocht wezen? De positie als vaderfiguur ervaren sommige predikanten als zodanig aangenaam, dat zij hem op de zondag geestdriftig voortzetten vanaf de kansel en met een vaderlijke blik hun kerkelijke kindekes aankijken. Hun hoofd is doorgaans geknikt in een hoek van circa 45 graden en het barmhartig medeleven druipt ondertussen van het desbetreffende hoofd af. Bijpassende aanspreekvorm (expliciet of impliciet): ‘’Mijn lieve kinderen’’.

5. Huwelijkstherapeut

Sommige kanselbroeders- of zusters koesteren een stille hoop dat zij ooit nog de redding van minstens één huwelijk zullen zijn. In dat kader proberen dit soort predikanten om hun verkondiging te besprenkelen ofwel te doorspekken met ‘handige’ huwelijksadviezen. Als wapenuitrusting heeft de therapeutische predikant de treurende blik, de bemoedigende blik, de ik-weet-er-alles-van-blik en nog meer toepasselijke blikken in huis, naast enkele voor de hand liggende adviezen als ‘Vermijd jij-bakken’. Houdt zo’n predikant rekening met een divers publiek? En hebben zij ooit ook maar een kiezelsteentje aan een huwelijk bijgedragen? Discutabel. Zijn zij een carrière misgelopen? Dát valt absoluut niet te betwijfelen.

6. Psycholoog

Nog zo’n uitvoering van een stil gekoesterde hoop: psycholoogje spelen. Deze dominee weet werkelijk álles van wat er in jou, je ziel en je brein omgaat, en heeft daar een pastorale, theologische en biologische verklaring voor. Afhankelijk van de denominatie is de meest voorkomende oorzaak óf je zondige mens óf je innerlijke slachtoffer. De psycho-predikant biedt helaas géén oplossingen voor eventuele gemeentelijke mentale gezondheidscrises, maar wel talloze verklaringen en een luisterend oor tijdens zijn preken.

Dergelijke predikanten hebben over het algemeen overigens niet een bijster hoog opleidingsniveau genoten. Grote kans dat ze enthousiast met een voorgesneden, voorgekookt en voorgekauwd stukje Henri Nouwen-theologie aan komen zetten. Troeteluitspraak: ‘’Waar komt dit gevoel vandaan?’’

7. Tiran

De tiran, wellicht de spectaculairste rol die een doodgewone dominee op zich kan nemen, heeft soms nog wel enige sympathie van het gemeentelijk gepeupel, omdat hij af en toe een stuk waarheid de zaal in slingert. Het gros van het kerkelijk medeleven is hij echter kwijt. Sowieso van de kerkenraad, omdat ie daar voor geen meter naar luistert, maar de jonge moeders zijn ook beslist niet in hun nopjes met hem omdat hij de kinderen de stuipen op het lijf jaagt. Deze dominee houdt in de regel een donder-en-bliksem preek, schuwt het onderwerp hellevuur niet en stampt vurig op ieder potentieel taboe omtrent zonde en oordeel. Een verwilderde blik en een intimiderende kop behoren tot zijn uitrusting en hij gebruikt nooit ofte nimmer een Bijbel die niet van de Dordtse synode afkomstig is. Tot zijn favoriete aanspreekvormen behoren de amicalere betitelingen als ‘’addergebroeders- en gezusters’’.